Đảng Cộng hòa đang đối mặt với trận chiến cam go khi "siêu dự luật" mang dấu ấn của ông Trump vấp phải sự phản đối đồng loạt từ Đảng Dân chủ và sự chia rẽ gay gắt từ trong chính nội bộ.

Cuộc tranh luận tại Thượng viện Mỹ xoay quanh dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu toàn diện do Tổng thống Donald Trump thúc đẩy đã kéo dài đến tận nửa đêm 29-6.

Các nghị sĩ Đảng Cộng hòa đang chạy đua với thời gian để kịp hạn chót ngày quốc khánh 4-7 mà ông Trump đặt ra.

Dự luật mang tên "Một đạo luật lớn và đẹp" đã vượt qua cuộc bỏ phiếu thủ tục với tỉ lệ sít sao 51 - 49, mở đường cho cuộc tranh luận chính thức.

Tuy nhiên, phe Dân chủ đã buộc thư ký Thượng viện đọc to toàn bộ 940 trang dự luật suốt 16 tiếng, khiến cuộc bỏ phiếu bị trì hoãn đến ít nhất ngày 30-6.

Tham vọng khổng lồ

Dự luật chứa đựng những con số ấn tượng: 4.000 tỉ USD cắt giảm thuế, trong đó có việc gia hạn vĩnh viễn các mức thuế từ năm 2017 - vốn sẽ hết hiệu lực cuối năm nay nếu quốc hội không can thiệp.

Bên cạnh đó là các khoản giảm thuế mới mà ông Trump cam kết trong chiến dịch, như bãi bỏ thuế tiền boa (tiền tip).

Dự luật cũng phân bổ 350 tỉ USD cho an ninh biên giới và quốc gia, bao gồm kinh phí trục xuất người nhập cư.

Để bù đắp, dự luật đề xuất cắt giảm sâu các chương trình Medicaid và tem phiếu thực phẩm bằng cách siết chặt tiêu chuẩn đủ điều kiện và áp dụng yêu cầu làm việc nghiêm ngặt hơn. Ngoài ra còn hủy bỏ hàng tỉ USD tín dụng thuế năng lượng xanh.

Theo phân tích của Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), nếu được thông qua, sẽ có thêm 11,8 triệu người Mỹ mất bảo hiểm y tế vào năm 2034, và thâm hụt ngân sách liên bang có thể tăng thêm 3.300 tỉ USD trong một thập kỷ.

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham, chủ tịch Ủy ban Ngân sách Thượng viện, bảo vệ: "Đây là một dự luật lớn và đẹp nếu bạn tin vào việc cắt giảm thuế cho người dân, bảo vệ biên giới, xây dựng quân đội mạnh và kiểm soát chi tiêu chính phủ".

Rạn nứt nội bộ

Với lợi thế 53 - 47 ghế tại Thượng viện, Đảng Cộng hòa cần gần như toàn bộ sự ủng hộ từ nội bộ để thông qua dự luật đồ sộ này.

Tuy nhiên, hai thượng nghị sĩ Cộng hòa Thom Tillis (North Carolina) và Rand Paul (Kentucky) đã bỏ phiếu chống trong cuộc bỏ phiếu thủ tục hôm 28-6, bất chấp nỗ lực làm trung gian của các lãnh đạo đảng và Phó tổng thống JD Vance.

Sự phản đối của thượng nghị sĩ Tillis xuất phát từ lo ngại các khoản cắt giảm Medicaid sẽ gây tổn hại cho bang của ông, khiến ông chịu áp lực dữ dội từ tổng thống.

Ông Trump thậm chí công khai đe dọa vận động chống lại ông Tillis trong cuộc bầu cử sơ bộ sắp tới. Ông Rand Paul thì chỉ trích điều khoản cho phép nâng trần nợ công thêm 5.000 tỉ USD.

Phe Dân chủ sử dụng mọi công cụ để làm chậm tiến trình. Họ đã buộc các thư ký tại Thượng viện phải đọc toàn bộ dự luật - một hành động mang tính biểu tượng nhằm nhấn mạnh mức độ phức tạp và những thay đổi sâu rộng mà dự luật này mang lại.

Các thượng nghị sĩ như Bernie Sanders và Gary Peters chỉ trích dự luật vì cắt giảm chăm sóc y tế và hỗ trợ thực phẩm, trong khi giữ nguyên mức giảm thuế khổng lồ cho giới nhà giàu. "Đây là công thức dẫn tới thảm họa", ông Peters bình luận, trong khi ông Sanders gọi đây là "món quà dành cho tầng lớp tỉ phú".

Lãnh đạo phe Dân chủ Chuck Schumer cáo buộc Đảng Cộng hòa sắp thông qua "dự luật tốn kém nhất trong lịch sử Mỹ" và "sử dụng toán học giả tạo cùng mánh lới kế toán để che giấu chi phí thực sự".

Thậm chí tỉ phú Elon Musk, người từng phục vụ trong chính quyền ông Trump, cũng cho rằng dự luật này sẽ phá hủy hàng triệu việc làm tại Mỹ.

"Nó mang lại lợi ích cho những ngành công nghiệp thuộc về quá khứ, trong khi gây tổn hại nghiêm trọng đến những ngành công nghiệp của tương lai", ông Musk viết trên X hôm 28-6.

Dư luận phản đối mạnh mẽ

Cuộc khảo sát của báo Washington Post/Ipsos trong tháng này cho thấy người dân Mỹ phản đối dự luật với tỉ lệ gần 2:1. Đáng chú ý, 63% cho rằng tác động của dự luật đến nợ công là "không thể chấp nhận được".
Những lo ngại về thâm hụt ngân sách và cắt giảm chi tiêu đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến quan điểm của cử tri.
"Điều này cho thấy những rủi ro mà phe đa số Cộng hòa đang đối mặt, vì dự luật quá mất lòng dân", lãnh đạo phe Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer nhận định.

(Nguồn: Tuoitre)