Các hãng xe tổ chức các cuộc họp khẩn cấp, hối hả gọi điện cho các nhà cung ứng trước bối cảnh Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm.

Frank Eckard, giám đốc điều hành của Magnosphere, nhà sản xuất nam châm Đức, gần đây nhận được hàng loạt cuộc gọi. Các nhà sản xuất ôtô và nhà cung cấp linh kiện đang tuyệt vọng tìm kiếm nguồn nam châm thay thế do Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm.

Một số cho biết nhà máy của họ có thể phải ngừng hoạt động vào giữa tháng 7 nếu không có nguồn cung cấp nam châm dự phòng. "Toàn bộ ngành công nghiệp ôtô đang trong tình trạng hoảng loạn", Eckard, chia sẻ. "Họ sẵn sàng trả bất kỳ giá nào".

Đất hiếm là vật liệu quan trọng để chế tạo chất bán dẫn, được sử dụng trong hầu hết sản phẩm, từ xe hơi đến thiết bị quân sự.

Các giám đốc điều hành lao vào các cuộc họp khẩn cấp, lo ngại rằng việc Trung Quốc thắt chặt xuất khẩu nam châm đất hiếm có thể làm tê liệt hoạt động sản xuất. Ngành công nghiệp lo lắng rằng tình trạng khan đất hiếm có thể dẫn đến cú sốc chuỗi cung ứng lớn thứ ba trong 5 năm qua.

Trước đó, việc thiếu hụt chất bán dẫn đã làm giảm hàng triệu xe trong kế hoạch sản xuất của các hãng ôtô, từ khoảng năm 2021 đến 2023. Trước nữa, đại dịch Covid-19 vào năm 2020 đã khiến các nhà máy phải đóng cửa trong nhiều tuần.

Những cuộc khủng hoảng này đã thúc đẩy ngành công nghiệp củng cố các chiến lược chuỗi cung ứng. Các giám đốc điều hành ưu tiên nguồn cung dự phòng cho các thành phần chính và xem xét lại việc sử dụng hàng tồn đúng lúc, giúp tiết kiệm chi phí nhưng có thể khiến họ không có hàng tồn kho khi khủng hoảng xảy ra.

Lần này, khi nguồn cung đất hiếm bị thắt chặt, ngành công nghiệp có ít lựa chọn. Một số nhà máy cung cấp ôtô của châu Âu đã đóng cửa, với nhiều lần ngừng hoạt động, hiệp hội cung cấp ôtô của khu vực, CLEPA, cho biết.

Ôtô ngày nay sử dụng động cơ làm từ đất hiếm trong hàng chục bộ phận: gương chiếu hậu, loa stereo, bơm dầu, cần gạt nước kính chắn gió và cảm biến rò rỉ nhiên liệu và cảm biến phanh.

Trung Quốc kiểm soát tới 70% hoạt động khai thác đất hiếm toàn cầu, 85% công suất tinh chế và khoảng 90% sản lượng hợp kim kim loại và nam châm đất hiếm, công ty tư vấn AlixPartners cho biết. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), một chiếc xe điện trung bình sử dụng khoảng 0,5 kg các nguyên tố đất hiếm và một chiếc ôtô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch chỉ sử dụng một nửa lượng đó.

Trong toàn ngành, các nhà sản xuất ôtô đã cố gắng giảm mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc đối với nam châm đất hiếm, hoặc thậm chí phát triển nam châm không cần những nguyên tố đó. Nhưng hầu hết các nỗ lực cần nhiều năm nữa mới đạt được quy mô cần thiết.

Các nhà sản xuất ôtô bao gồm General Motors (GM), BMW và các nhà cung cấp lớn như ZF và BorgWarner đang nghiên cứu các động cơ có hàm lượng đất hiếm từ thấp đến bằng 0, nhưng ít công ty nào có thể mở rộng quy mô sản xuất đủ để cắt giảm chi phí.

EU đã đưa ra các sáng kiến bao gồm Đạo luật Nguyên liệu thô quan trọng để thúc đẩy các nguồn đất hiếm của châu Âu. Nhưng Noah Barkin, cố vấn cấp cao tại Rhodium Group, một nhóm nghiên cứu của Mỹ tập trung vào Trung Quốc, cho biết họ đã không hành động đủ nhanh.

Ngay cả những công ty đã phát triển các sản phẩm có thể bán được cũng phải vật lộn để cạnh tranh với các nhà sản xuất Trung Quốc về giá cả.

David Bender, đồng giám đốc doanh nghiệp tái chế nam châm của hãng kim loại Đức Heraeus, cho biết họ chỉ hoạt động ở mức công suất 1% và sẽ phải đóng cửa vào năm tới nếu doanh số không tăng.

Niron, trụ sở tại Minneapolis, đã phát triển nam châm không chứa đất hiếm và huy động được hơn 250 triệu USD từ các nhà đầu tư bao gồm GM, Stellantis và nhà cung cấp Magna.

"Chúng tôi đã thấy sự thay đổi bước ngoặt trong mối quan tâm từ các nhà đầu tư và khách hàng kể từ khi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Trung Quốc có hiệu lực", CEO Jonathan Rowntree cho biết. Công ty đang lên kế hoạch xây dựng một nhà máy trị giá 1 tỷ USD dự kiến bắt đầu sản xuất vào năm 2029.

Warwick Acoustics có trụ sở tại Anh đã phát triển loa không chứa đất hiếm dự kiến xuất hiện trên một mẫu ôtô hạng sang vào cuối năm nay. CEO Mike Grant cho biết công ty đã đàm phán với khoảng 10 nhà sản xuất ôtô khác. Loại loa này dự kiến không có mặt trên các mẫu xe phổ thông trong khoảng 5 năm nữa.

Sự phụ thuộc của các nhà sản xuất ôtô vào Trung Quốc không chỉ dừng lại ở các nguyên tố đất hiếm. Một báo cáo năm 2024 của EC cho biết Trung Quốc kiểm soát hơn 50% nguồn cung toàn cầu của 19 nguyên liệu thô chính, bao gồm mangan, than chì và nhôm.

Andy Leyland, đồng sáng lập của công ty chuyên về chuỗi cung ứng SC Insights, cho biết bất kỳ nguyên tố nào trong số đó cũng có thể được Trung Quốc sử dụng làm đòn bẩy. "Đây chỉ là một lời cảnh báo", ông nói.

Nguồn: VNExpress